Katarzyna Meller

Prof. zw. dr hab. Katarzyna Meller,
kierownik Zakładu,

poznanianka, absolwentka i od 1979 r. pracownik UAM; polonistka, historyk literatury i kultury. Jej badania obejmują wczesnonowożytną literaturą polską, szczególnie epoki renesansu i piśmiennictwo reformacyjne XVI i XVII w.,  w których upatruje wyrazu odwiecznych marzeń i  traconych złudzeń o doskonałym świecie i wolnym, rozumnym człowieku,  o wspólnocie zbudowanej na wartościach etycznych,  o wolności i tolerancji we wspólnocie pięknie różniących się ludzi.

Autorka książek Jakuba Lubelczyka „Psałterz Dawida” z 1558 r. Studium filologiczne (1992), Noc przeszła, a dzień się przybliżył. Studia o polskim piśmiennictwie reformacyjnym XVI wieku (2004), Słowa jak ziarna. Reformacyjne idee, książki i spory, (2012),   popularnonaukowego opracowania Renesans (w tomie: Literatura staropolska, w serii „Zrozumieć literaturę”, 2006), edycji krytycznych dzieł renesansowych pisarzy (Jana Kochanowskiego, Jakuba Lubelczyka, Marcina Czechowca, Pawła Milejewskiego), studiów o renesansowym humanizmie i reformacji, redaktor naukowa 10 tomów prac zbiorowych.

Kierowała serią  edycji fototypicznych „Libri Librorum” – Bibliotheca paleotyporum in lingua Polonica impressorum  (od 2008 r. opublikowano kilkadziesiąt  tomów,  także w ramach grantu NPRH); brała udział w grancie „Staropolska Biblioteka Lubelska”, uczestniczyła w projekcie NPRH „Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej” jako członek rady naukowej projektu i komitetu redakcyjnego serii „Syntezy” (opublikowano 11 tomów) i kierująca zespołowym zadaniem badawczym, „Klasycyzm w literaturze polskiej…”, zakończonym publikacją syntezy Klasycyzm w literaturze polskiej. Estetyka-doktryna literacka-antropologia (Warszawa 2010); uczestniczyła w projekcie NPRH „Kultura I Rzeczypospolitej w Europie. Hermeneutyka wartości” jako członek rady naukowej projektu  (opublikowano 14 tomów) i kierująca zespołowym zadaniem badawczym „Kultura I Rzeczpospolitej w dialogu z ewangelicyzmem augsburskim. Hermeneutyka wartości (na podstawie piśmiennictwa XVI-XVIII w.)”   zakończonym publikacją syntezy Luteranizm w kulturze polskiej XVI-XVIII w.; uczestniczyła w multilateralnym projekcie: Reformatio baltica. Kulturwirkungen der Reformation in den Metropolen des Ostseeraums (2015).

Najważniejsze publikacje naukowe

Książki :

  • Słowa jak ziarna. Reformacyjne idee, książki, spory, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012, ss. 228.
  • Renesans, [w: B. Hojdis, K. Meller, J. Kowalski, Literatura staropolska] Poznań 2009, 61-176.
  • „Noc przeszła, a dzień się przybliżył”. Studia o polskim piśmiennictwie reformacyjnym XVI wieku, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2004, s2. 299.
  • Jakuba Lubelczyka „Psałterz Dawida” z r. 1558. Studium filologiczne, Nakom, Poznań 1991, ss. 140.

Edycje krytyczne:

  • Paweł Milejewski, Psalmy Dawidowe na modlitwy chrześcijańskie przełożone. Przydana jest k temu Rozmowa o modlitwie i Modlitwy ludzi świętych z Biblijej wybrane, wstęp i oprac. K. Meller, Wydawnictwo UMCS , Lublin, 2014.
  • Marcin Czechowic, Źwierściadłko panienek chrystyjańskich, oprac. K. Meller, D. Chemperek, Warszawa 2010
  • Jakub Lubelczyk, Wirydarz krześcijański, Apoteka Ducha świętego. Wstęp i oprac. K.  Meller, Lublin 2008, Lubelska Biblioteka Staropolska t. 6. ss.90
  • Jakub Lubelczyk, Pieśni, psalmy i wiersze polskie, Wstęp i oprac. Meller, Lublin 2007, Lubelska Biblioteka Staropolska t. 3. ss.78
  • Jan Kochanowski,  Psałterz  Dawidów.  Wstęp  i oprac. K. Meller,  Kraków 1997, ss. 324. „Biblioteka Polska”

Rozprawy (wybrane):

1.      Word in Action. Democracy and Deliberation in Literary Practice in Polish Renaissance, „Poznańskie Studia Slawistyczne”, nr 17, Poznań 2019, s. 117-126.

2.      Profesor Tadeusz Witczak (1927-2018), „Ruch Literacki” , tom 59, nr 4 (349), ss. 479-482,

3.      Stanisław Dobrzycki (1875-1931) – historyk literatury dawnej, w: Stulecie poznańskiej polonistyki. Tom 1: Okres międzywojenny i lata okupacji, red. Barbara Judkowiak, Seweryna Wysłouch, Sylwia Karolak, Anna Piotrowicz, ss. 153-170, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, 2018.

4.      Psalter as the “Book of Common Prayer” of European Reformation. The case of Polish protestant metrical translations of the Psalms (the 16th -17 th c.), w: La riforma protestante nei paesi slavi, red. Giovanna Brogi Bercoff and Roland Marti, ss. 133-143, Accademia Ambrosiana Slavica Ambrosiana, Milano, 2018.

5.      Luterańskie novum w kulturze polskiej XVI wieku, w: Luteranizm w kulturze    Pierwszej Rzeczypospolitej, red. Katarzyna Meller, ss. 7-25, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2017.

6.      Diversity multiplied.Lutheran Sourses of the Cultural Changes in the Firt Half of 16th Century in Poland. Axiological Perspective, w: Reformatio Baltica.Kulturwirkungen der Reformation in der Metropolen des Ostseeraums, red. H. Assel, J.A.Steiger, A.E.Walter, ss. 503-510, De Gruyter, Berlin, 2017.

7.      „Najpiękniejszy kstałt, kto miary używa”. Renesansowy homo faber i filozofia umiaru, w: Złoty środek. Literatura wobec rozterek, niepokoju i poszukiwania równowagi., red. K. Trybuś, G. Raubo, ss. 89-100, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2017.

8.      Andrzej Wargocki – podróżnik po mapach i tekstach. O „Peregrynacji arabskiej” z 1610 roku, w: Co musi wiedzieć uczony edytor, nawet jeśli nie chce, red. B. Hojdis, K. Krzak-Weiss, ss. 159-172, Wydawnictwo Poznańskich Studiów Polonistycznych, Poznań, 2017.

9.      Reformacyjne impulsy w kulturze polskiej XVI wieku. Kilka refleksji o przeszłości (i współczesności), Miasteczko Poznań. Pismo społeczno-kulturalne, tom 2017, nr 3(29), ss. 52-56

10.  Jana Stoińskiego „Modlitwa lekarza” z 1633 r., Archiwum Historii i Filozofii Medycyny , tom 78, nr 78, ss. 51-56.

11.  Listy do króla w sprawach wiary w polskich protestanckich Bibliach XVI i XVII w., „Poznańskie Studia Slawistyczne” , t. 10 , nr 10, 2016, s. 179-196.

12.  Psalm – kalwińska „pieśń nad pieśniami”. O kształtowaniu się ewangelickiej kultury literackiej i duchowej. Na przykładzie przekładów i parafraz Liber Psalmorum z XVI i XVII w.,[w:] Ewangelicyzm reformowany w Pierwszej Rzeczypospolitej, w: Ewangelicyzm reformowany w Pierwszej Rzeczypospolitej. Dialog z Europą i wybory aksjologiczne w świetle literatury i piśmiennictwa XVI – XVII wieku,, red. Dariusz Chemperek, ss. 275-309, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2016.

13.  Potrydenckie konwersje protestantów na katolicyzm. Świadectwa piśmiennicze. , w: Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej, red. Justyna Dąbkowska-Kujko, ss. 300-350, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2016.

14.  „Pan Krystus po świecie rozesłał nie malarze, ale nauczyciele”. Głos polskich pisarzy protestanckich o katolickiej ikonodulii, w: Ikonoklazm i ikonofilia. Między historią a współczesnością., red. A.Stankowska, M.Telicki, ss. 15-34, PTPN, Poznań, 2016

15.  Fatalne skutki pewnej „kolacyi” Jakuba Niemojewskiego z jezuitami poznańskimi, czyli poznańska polifonia wyznaniowa w XVI wieku, w : Poznań pisarek i pisarzy, red. Jerzy Borowczyk, Lucyna Marzec, Zbigniew Kopeć, Poznań 2016

16.  Une expérience déchirante de l’histoire. Trois témoignages des protestants polonais du XVIe et du XVIIe siècle, [w]: Vivre l’histoire, ed. C. Trotot, M.Soubbotnik, Strasbourg 2013, s.73-83.

17.  Wielowyznaniowość  jako czynnik wspólnototwórczy w Polsce XVI w.  W zb. Humanizm  polski i wspólnoty…,  red. M. Cieński, Warszawa 2011. „Humanizm polski. Syntezy”, t. 8.

18.  Classicism in Polish Literature. W zb. Humanism in Polish Culture, red. A. Nowicka-Jeżowa, W. Pawlak, P.Urbański, Frankfurt a/Main 2011.

19.  Calvinist  Humanitas  in the 16th Century Literature and Culture  in Poland. W zbiorze: Calvinism on the Peripheries.Religion and Civil Society on the Peripheries of Europe,  red. A.Kovazc,  Debrecen 2010.

20.  Humanizm  chrystiański braci polskich XVI i XVII wieku. w: Humanitas i   christianitas ,red. M. Hanusiewicz-Lavalee, Warszawa 2009. „Humanizm polski.  Syntezy”, t.4

21.  Klasycyzm – wstęp wolny, w : Klasycyzm. Estetyka – doktryna literacka-antropologia. Praca zbior pod red. Katarzyny Meller, Warszawa 2009

22.  Pisarskie przystanki w  renesansowym Poznaniu. Reformacja- Biblia – Literatura.  „Kronika Miasta Poznania” 2006, t. 4, s. 32-42.

23.  Antagoniści Stanisława Hozjusza.. Idea powrotu do źródeł wiary w ujęciu piśmiennictwa reformacyjnego,  w: Kardynał  Stanisław Hozjusz (1504-1579). Osoba, myśl, dzieło, czasy, znaczenie,  pod red. S. Achremczyk, J. Guzowski, J. Jezierski, Olsztyn 2005 „Biblioteka Wydziału Teologii UWM” t. 25  s. 143-161.

24.  Bracia czescy w perspektywie historycznoliterackiej. Wiek XVI. „Biblioteka” t. 9 (2005)  s.155-165.

25.  Człowieczeństwo i historyczność. Komentarz do jednej pieśni z  XVI  wieku, w: O historyczności,. K. Meller i K. Trybuś, Poznań 2005. „Biblioteka Literacka PSP” t.46, s.95-105.

26.  Jakub  Lubelczyk – pisarz reformacyjny. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol. 23 sectio FF (Lublin 2005)

27.  Philopolites, to jest miłośnik ojczyzny- renesansowe speculum  obywatela, w: Literatura i  pamięć kultur,  red. S. Baczewski i D. Chemperek, Lublin 2004, s. 44-67.

28.  Kolędy  protestanckie  XVI  wieku,   w:: Z kolędą przez wieki. Kolędy w   Polsce i  w krajach słowiańskich, red. T. Budrewicz, S. Koziara, J. Okoń, Tarnów, Wyd. Biblos, 1996, s. 111-125.

29.  Archelia  diabolica.  Na  marginesie  Psałterza, w:   Fakty  i  interpretacje. Szkice  z  historii literatury i kultury polskiej, red. T.  Lewandowski, Warszawa, PWN, 1991, s. 30-46.

30.  Psalmy   nad   miód   słodsze  i  tłumacz  –  pszczoła.  (O  Jakuba Lubelczyka  „Psałterzu Dawida” z  1558 r.  słów kilka. „Teksty Drugie” 1990 nr 3.

31.  Andrzej Trzecieski czy Jakub Lubelczyk autorem parafrazy psalmu 67 z r. 1558? „Ruch Literacki” 1984,  z. 5-6, s. 427- 435.

32.  O pieśniowej twórczości Jakuba Lubelczyka. I. Uwagi o kanonie.  II. Pieśni  i psalmy Lubelczyka  w  XVI  i XVII-wiecznych kancjonałach. „Pamiętnik   Literacki” 1984  z. 4, s. 151- 175.