Barbara Judkowiak
Prof. dr hab. Barbara Judkowiak
Absolwentka polonistyki poznańskiej, historyk literatury i kultury, od 1981 roku zatrudniona w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Zakładzie Literatury Staropolskiej i Oświecenia Instytutu Filologii Polskiej. Uczennica prof. Alojzego Sajkowskiego, któremu zawdzięcza m.in. ukierunkowanie na barok i wiek XVIII, a także na stosunki kulturalne dawnej Polski z Francją oraz stałą współpracę z historykami i teatrologami. Od połowy lat 80. stale współpracuje także z Pracownią Oświecenia Instytutu Badań Literackich PAN. Jest członkiem Centrum Teatru Muzycznego UAM. Habilitowana w roku 2007, profesor tytularny od roku 2015. Zainteresowaniami naukowymi obejmuje literaturę w kontekstach historii kultury, historii duchowości i kultury chrześcijańskiej, historii kulturowej kobiet; sięga po metody socjologii literackiej i publiczności, antropologii kulturowej i komparatystyki, zastanawiając się nad rolą tradycji dawnych w kształtowaniu nowoczesności; zajmuje się również edytorstwem i dziejami polonistyki.
Opublikowała m.in. dwie książki o pierwszej polskiej dramatopisarce (a także poetce), księżnej Radziwiłłowej (Słowo inscenizowane 1991 i Franciszka Urszula Radziwiłłowa w poszukiwaniu własnego głosu 2013) oraz studia o kulturze teatralnej czasów saskich Wzgardzony wielogłos (2007, nagroda ITI), a także blisko sto artykułów; jest współautorką podręcznika licealnego Skarbiec pod red. Bożeny Chrząstowskiej w części staropolskiej i oświeceniowej (2002-2004, nagroda PAU) oraz anglojęzycznej edycji pism Radziwiłłowej (Toronto 2015, nagroda SSEMW), polskich wydań tłumaczeń traktatów N. Sabbatiniego i F. Langa w serii źródeł do historii teatru („Theatroteka” 2008, 2010) i innych prac edytorskich (m.in. zapisków bł. Natalii Tułasiewicz Przeciw barbarzyństwu 2003 i 2013; „Być poetką życia” 2006) oraz kilku tomów zbiorowych.
Uczestniczyła z referatami w 21 konferencjach międzynarodowych (w Strasbourgu i Paryżu, Budapeszcie, Wilnie, Mont Albano), a także w krajowych. Recenzentka w przewodach habilitacyjnych i profesorskich, przygotowuje również recenzje wydawnicze i dla redakcji czasopism naukowych.
Jako dydaktyk prowadziła rozmaite ćwiczenia w zakresie nauk pomocniczych i historii literatury, wykłady z dziejów doktryn literackich, historii kultury dla architektów, literatury oraz estetyki dla teatrologów, wiedzy o kulturze dla filmoznawców, seminaria licencjackie, magisterskie i doktoranckie.
Członek PTPN, Polskiego Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym, Międzynarodowego Towarzystwa Historii Porównawczej Teatru, Opery i Baletu (SIHCTOB), Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych, Polskiego Towarzystwa Filologicznego.
Z wyboru w Radzie Naukowej Instytutu Badań Literackich PAN (2015-2019) i Radzie Naukowej Biblioteki Kórnickiej PAN (2016-2020), Radzie Naukowej Fundacji im. Jana i Zofii Włodków (od 2019) oraz Radzie Redakcyjnej „Pamiętnika Biblioteki Kórnickiej”.
Wykonawca w kilku grantach zespołowych: Teatr masowy – teatr dla mas (Łódź, prof. M. Leyko), Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej (Warszawa, prof. A. Nowicka-Jeżowa), Fiction et Histoire (Paryż, prof. G. Séginger – Poznań, prof. Z. Przychodniak), Libretto operowe w kulturze polskiej i jego status w badaniach humanistycznych (Poznań, prof. E. Nowicka), Wiek XVIII jako zmiana: oświecenie polskie w ujęciu paralaktycznym (Poznań, dr hab. M. Parkitny); kierowała grantem zespołowym Z dziejów polonistyki zagranicznej: Roman Pollak – Giovanni Maver (korespondencja z lat 1931-1969) oraz promotorskim dr E. Zielaskowskiej Wybory estetyczne Ignacego Krasickiego.
Monografie autorskie:
Franciszka Urszula Radziwiłłowa w poszukiwaniu własnego głosu. Propozycje interpretacyjne, edytorskie i dokumentacyjne. Poznań, Wyd. Nauk. UAM, 2013, s. 447.
Wzgardzony wielogłos. Kultura teatralna czasów saskich i jej tradycje. Poznań, Wyd. Naukowe UAM, 2007, ss. 302 ( „Kolekcja Teatralna”) ; nagroda ITI – Międzynarodowego Instytutu Teatralnego Oddz. Polskiego, Sekcji Krytyki Teatralnej na książkę teatralną roku 2007.
W służbie Słowu. Bł. Natalia Tułasiewicz. Poznań, Uniwersytet im. A. Mickiewicza 2001 [album dla dr h.c. UAM, papieża Jana Pawła II], ss. 48.
Słowo inscenizowane. O Franciszce Urszuli Radziwiłłowej – poetce. Poznań, Wyd. WiS, 1991, ss. 143.
Edycje krytyczne:
Franciszka Urszula Radziwiłłowa, Selected drama and verse, edited by Patrick John Corness and Barbara Judkowiak, trans. by P.J. Corness, transl. editor Alina Zwierzyńska-Coldicott, introduction by B. Judkowiak, Toronto and Tempe, [ed.] Iter Academic Press and the Arizona Centre for Reformation and Renaissance Studies, 2015 ( “The Other Voice in Early Modern Europe”. The Toronto Series, t. 37, Medieval and Renaissance Texts and Studies 478), ss.395; Nagroda 2016: Josephine Roberts Award for the best scholarly edition of 2015 in the field of early modern women and gender of the Society for the Study of Early Modern Women (SSEMW).
Roman Pollak – Giovanni Maver, Korespondencja (1925-1969), przekład listów G. Mavera Joanna Dimke-Kamola i Agnieszka Domaradzka, wstęp i komentarz Marcin Rabenda, red. nauk. B. Judkowiak, Poznań, Wyd. Poznańskie Studia Polonistyczne, 2013 („Seria Literacka”, t. 67), ss. 467.
Franz Lang, O działaniu scenicznym, przekł. i komentarz Justyna Zaborowska Musiał, red. nauk. i wstęp B. Judkowiak, Gdańsk, Wydawnictwo słowo/obraz-terytoria, 2010, ss. 296 („Theatroteka. Źródła i Materiały do Historii Teatru”, pod red. D. Ratajczakowej, t. 18).
Niccolò Sabbatini, Praktyka budowania scen i machin teatralnych, przekład i opracowanie Anastazja Kasprzak, red. nauk. i wstęp B. Judkowiak, Gdańsk Wydawnictwo słowo/obraz-terytoria, 2008, ss. 266 („Theatroteka”, t. 8).
Alojzy Sajkowski: Sarmackie tradycje i europejskie horyzonty. Wstęp i dobór tekstów B. Judkowiak. Poznań Wyd. PTPN 2007 („Klasycy Nauki Poznańskiej”, t. 16 ), ss. 225.
Natalia Tułasiewicz: „Być poetką życia”. Zapiski z lat 1938-1943. Wstęp, opracowanie tekstu i komentarz B. Judkowiak. Poznań, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UAM, 2006, ss. 371.
Natalia Tułasiewicz Przeciw barbarzyństwu. Listy, dzienniki, wspomnienia. Wstępy, noty wydawnicze, opracowanie tekstu i komentarza, wybór z zapisków pamiętnikarskich B. Judkowiak. Wybór listów i wspomnień Dorota Tułasiewicz. Kraków, Wydawnictwo M, 2003, ss. 182. Wznowienie: Poznań, Wyd. Flos Carmeli, 2013.
Książki współredagowane
Stulecie poznańskiej polonistyki. T.1: Okres międzywojenny i lata okupacji, pod red. Barbary Judkowiak oraz Seweryny Wysłouch, Sylwii Karolak, Anny Piotrowicz, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2018, ss. 384.
Stulecie poznańskiej polonistyki, T. 2: Językoznawstwo (po roku 1945), pod red. Anny Piotrowicz oraz S. Wysłouch, B. Judkowiak, S. Karolak, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2018, ss. 431.
Stulecie poznańskiej polonistyki (1919-2019). T. 3: Nauka o literaturze (po roku 1945), pod red. Seweryny Wysłouch oraz Barbary Judkowiak, Sylwii Karolak, Anny Piotrowicz, Poznań, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2019, ss. 597.
Wierność Łasce i Słowu. Błogosławiona Natalia Tułasiewicz, red. Jacek Hadryś, B. Judkowiak, Poznań 2018 (seria Meneat Questio, t. 31), ss. 340.
Kontrapunkt operowy. Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej, pod red. Katarzyny Lisieckiej i B. Judkowiak, wstęp B. Judkowiak, K. Lisiecka, Poznań, Wyd. PTPN, 2014, ss. 313.
Aktor w teatrze świata i mowy [red. prowadzący, współred. Elżbieta Nowicka i Barbara Sienkiewicz] , „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” R. V: 1998, ss. 396.
Igraszki trafu, teatru i tematów. Drobne scherza i scherzanda naukowe, pod red. Dobrochny Ratajczakowej i B. Judkowiak. Poznań, Wyd. PSP, 1997 („Poznańskie Studia Polonistyczne. Biblioteka Literacka”, t. 3), ss. 128 .
„Dwór mający w sobie osoby i mózgi rozmaite”. Szkice z historii literatury i kultury [dedykowane Prof. Alojzemu Sajkowskiemu w 70. rocznicę urodzin], pod red. Barbary Sienkiewicz i B. Judkowiak. Poznań, NAKOM, 1991, ss. 282 .
Artykuły od najnowszych do najstarszych
[współautorstwo z Katarzyną Meller i Ewą Zielaskowską] Józef Tomasz Pokrzywniak (1947-2017) – badacz polskiego oświecenia, homo academicus, [w:] Stulecie poznańskiej polonistyki. T. 3: Nauka o literaturze (po roku 1945), pod red. Seweryny Wysłouch oraz Barbary Judkowiak, Sylwii Karolak, Anny Piotrowicz, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2019, s. 437-452. Toż w in. oprac. zob. też [współaut. z Katarzyną Meller], Pokrzywniak Józef Tomasz, prof. dr hab. – polonista, [w:] Luminarze nauki Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1919-2019, red. Zbigniew Pilarczyk, Wyd. UAM, Poznań 2019, s. 577-582 („Uniwersytet Poznański 1919-2019) – zob. pierwotnie Wspomnienie o naszym Profesorze: Tomasz Pokrzywniak. „Dobrze było z nim być”. „Życie Uniwersyteckie” [UAM] Poznań 2017 nr 1, s. 22-23 i przedruk wersji skontrolowanej [w:] Józef Tomasz Pokrzywniak (1947-2017) – nasz Profesor, „Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego” 2019, z. 4, s. 561-576
Roman Pollak (1886-1972) – historyk literatury, [w:] Stulecie poznańskiej polonistyki. T.1: Okres międzywojenny i lata okupacji, pod red. Barbary Judkowiak oraz Seweryny Wysłouch, Sylwii Karolak, Anny Piotrowicz, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2018 s. 189-223. Zob też Pollak Roman, prof. dr hab. – historyk literatury, w: Luminarze nauki Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1919-2019, red. Zbigniew Pilarczyk, Wyd. UAM, Poznań 2019, s. 583-586 („Uniwersytet Poznański 1919-2019)
„Miłość słoneczna”. O niedokończonym cyklu poetyckim bł. Natalii Tułasiewicz, [w:] Wierność Łasce i Słowu. Błogosławiona Natalia Tułasiewicz, red. Jacek Hadryś, B. Judkowiak, Wyd. Wydziału Teologicznego UAM, Poznań 2018 („Meneat Questio”, t. 31), s. 187-246.
Ze źródła baptysterium. O świadectwie bł. Natalii Tułasiewicz. Słowo od redakcji [wstęp], [w:] Wierność Łasce i Słowu. Błogosławiona Natalia Tułasiewicz, red. Jacek Hadryś, B. Judkowiak, Wyd. Wydziału Teologicznego UAM, Poznań 2018 („Meneat Questio”, t. 31), s. 11-31.
La comédie „Foire ou Gentilhomme bourgeois” de Józef Wybicki. Le nouveau program socio-cuturel en Pologne en 1791, [w:] Cultures en transit dans l’espace urbain: coexistence, hybridation, métissage. Textes réunis et publiés par Maciej Forycki, Agnieszka Jakuboszczak, Maciej Serwański et Patrick Werly, wyd. IH UAM, Poznań-Strasbourg 2017, s. 107-117.
„Kantata na dzień imienin dla JW. Hilarego Siemianowskiego”. O libretcie Stanisława Kostki Potockiego, [w:] O spuściźnie literackiej Stanisława Kostki Potockiego. Studia i szkice, pod red. Doroty Folgi-Januszewskiej i Tomasza Chachulskiego, Warszawa 2018 („Johann Joachim Winckelmann i Stanisław Kostka Potocki. Nowe badania i dokumenty”, t. 3), s. 63-74.
Odkrywanie pamiętników Stanisława Augusta post editiones 2012 i 2013 [art. recenzyjny obejmuje Pamiętniki Stanisława Augusta i ich bohaterowie, pod red. Anny Grześkowiak-Krwawicz, Ośrodek Badań nad Epoką Stanisławowską, Muzeum Łazienki Królewskie, Warszawa 2015; Teresa Kostkiewiczowa, Pamiętniki Stanisława Augusta na nowo odkryte, Arx Regia – Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum, Warszawa 2015 („Studia i Materiały”, t. IV)], „Wiek Oświecenia” 33 (2017), s. 288-305.
Paideia, humanistas, universitas. Le théâtre académique dans les universités en Europe jusq’au XVIIIe siècle, [w:] L’ université en mouvement : Europe occidentale et centrale, sous la dir. de Georges Bishoff et PatrickVerly, [Imprimerie d’Université] Strasbourg 2017, pp. 85-98.
Skryba, czyli pisarz. O mikrohistoriach w dokumentach i kronikach poznańskich, [w:] Poznań pisarek i pisarzy. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej z okazji Jubileuszu 45-lecia Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu i. Adama Mickiewicza w Poznaniu, pod red. Jerzego Borowczyka, Lucyny Marzec i Zbigniewa Kopcia, Poznań, Wyd. „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2016, s. 163-173 (Biblioteka Literacka „Poznańskich Studiów Polonistycznych”, t. 70).
Bł. Natalia Tułasiewiczówna o wojnie i na wojnie (1938-1945), [w:] Kobiety i /a doświadczenie wojny. 1914-1939 i później, pod red. Małgorzaty Grzywacz i Małgorzaty Okupnik, Wyd. WNS UAM, Poznań 2015, s. 213-227.
Introduction. In: Franciszka Urszula Radziwiłłowa, Selected drama and verse, edited by Patrick John Corness and Barbara Judkowiak, transl. by P.J. Corness, transl. editor A. Zwierzyńska-Coldicott, introduction by B. Judkowiak, Toronto and Tempe, [ed.] Iter Academic Press and the Arizona Centre for Reformation and Renaissance Studies, 2015 ( “The Other Voice in Early Modern Europe”. The Toronto Series, t. 37, Medieval and Renaissance Texts and Studies 478), s. 1-73.
O dworze i patronacie kobiecym w początkach XVIII wieku [artykuł recenzyjny dotyczy: Agnieszka Słaby, Rządzicha oleszycka. Dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich. Kraków 2014], „Wiek Oświecenia” 31 (2015), s. 421-430.
Nieznane molierianum warszawskie z początku lat 60. XVIII wieku, „Pamiętnik Teatralny” 2014, z. 4 , s. 45-55 [współautor Piotr Daszkiewicz].
Estetyka eklektyzmu czy synkretyzm w dziele Franciszki Urszuli Radziwiłłowej? [w:] Eklektyzmy, synkretyzmy, uniwersa. Z estetyki dzieła epoki oświecenia i romantyzmu, pod red. Agnieszki Ziołowicz i Romana Dąbrowskiego, Kraków Księgarnia Akademicka 2014, s. 69-95.
Wprowadzenie, [w:] Operowy kontrapunkt. Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej. Poznań, PTPN 2014, s. 5-13 [współautorstwo Katarzyna Lisiecka].
Metateatralność i metatekstowość, czyli o zanurzonych w życiu teatralnym dramatach i tekstach okołodramatycznych Goldoniego [art. recenzyjny dot.: Jolanta Dygul, Metateatralność w dramaturgii Carla Goldoniego, Warszawa 2012], „Wiek Oświecenia” 30 (2014), ss. 256-265.
Le corps immobilisé. Les femmes et les jeux à l’époque moderne : les caroussels en Pologne au XVIIIe siècle, [w:] Jeux et sports de la Renaissance à nos jours, sous la dir. de Maciej Forycki, Agnieszka Jakuboszczak et Maciej Serwański, Poznań, [Wyd.] Instytutu Historii UAM, 2013, p.273-282 [współautor Agnieszka Jakuboszczak].
Les lettres d’un poète du XVIIIe siècle comme un passage de l’expérience d’une singularité à l’universel. Correspondance d’Ignace Krasicki, [w:] Vivre l’histoire, textes réunis par Caroline Trotot et Michel Subbotnik, Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg, 2013, pp. 35-46 (La collection « Formes et Savoirs »).
Roztańczona szkolna scena jezuicka [artykuł recenzyjny dotyczy: Anna Reglińska-Jamioł, Formy taneczne w polskim teatrze jezuickim XVIII w. Poznań 2012], „Wiek Oświecenia” 30 (2014), ss. 245-255.
Monteskiusza „szczęście jedynie w przestrzeni…” – antropologiczne horyzonty nowoczesnej biografistyki. [artykuł recenzyjny książki Pawła Matyaszewskiego Monteskiusz. Biografia przestrzenna, Lublin 2011]. „Wiek Oświecenia” 28 (2012), s. 209-218.
Pasterka, królowa czy święta? Gryzelda na scenie muzycznej 1 połowy XVIII wieku. Rekonesans, [w:] Horyzonty opery, pod red. Dobrochny Ratajczakowej i Katarzyny Lisieckiej, Poznań, Wyd. PTPN, 2012 (PTPN, Wydział Nauk o Sztuce, Prace Muzykologiczne 29), s. 25-32.
„Na teatrze bajki” i bajka na teatrze, [w:] „Byle w ludziach światło było…”. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Wacława Woźnowskiego w dziesiąta rocznicę Jego śmierci, pod red. Grzegorza Zająca, Kraków, [Wyd.] Księgarnia Akademicka, 2011 („Studia Dziewiętnastowieczne. Rozprawy” t. 10), s. 141-158.
“L’honneur plus que la vie” et le conflit entre nature et culture dans l’oeuvre de la princesse Radziwill: les souffrances d’une aristocrate, [w:] Les aristocraties en Europe du Moyen Âge à nos jours. Textes réunis par Patrick Werly. Actes du XVe colloque franco-polonais de l’Université de Starsbourg et de l’Université Adam Mickiewicz de Poznań organisé à Strasbourg les 9 et 10 octobre 2008, Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg 2011, s. 135-146.
We francuskiej szkole uczuć. Wnuk markiza François-Gastona de Béthune tłumaczem „Zairy” Woltera, [w:] Polska-Francja-Europa. Studia z dziejów Polski i stosunków międzynarodowych [ księga dedykowana profesorowi Maciejowi Serwańskiemu], pod red. Macieja Foryckiego, Agnieszki Jakuboszczak, Jana Jurkiewicza et al., Poznań, Wydawnictwo IH UAM, 2011, s. 469-474 („Publikacje IH” 104).
Kilka uwag na temat teatru poznańskich szkół jezuickich w kontekście ich starań o prawa uniwersyteckie, [w:] Wokół jezuickiej fundacji uniwersytetu z 1611 roku, pod red. Doroty Żołądź-Strzelczyk i Rafała Witkowskiego, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2011, s. 159-172 (Seria „Dzieje UAM” nr 19).
Szkic do poznańskiego portretu Błogosławionej Natalii. „Kronika Miasta Poznania” 2011, nr 1: Poznanianki, s. 188-202.
« Aux ordres de l’époux obéir, c’est le droit essentiel des épouse » : Le mariage dans les écrits de la princesse Franciszka Urszula Radziwiłł (1705-1753). „Studia Romanica Posnaniensia ” Vol. 38/1 : 2011, s. 68-79; dostępne na stronie https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/2594/1/38_1%2006%20B.%20Judkowiak.pdf
Użalenie się i wyznanie – do szuflady! [o liryce Franciszki Urszuli Radziwiłłowej]. „Polonistyka” 2011, nr 1 (482), s. (4) i 6-11. On line: www://8203500025_polonistyka_1_2011_artykul.pdf
Teatr jezuicki jako teatr masowy. Pytania o masowość w kulturze teatralnej jezuitów XVI-XVIII wieku na przykładzie polskim, [w:] Teatr masowy – teatr dla mas, pod red. Małgorzaty Leyko, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011, s. 79-99 [prwdr. w: B. Judkowiak, Wzgardzony wielogłos. Kultura teatralna czasów saskich i jej tradycje, Poznań 2007, s. 146-166].
Klasycyzm w dramacie polskim XVI –XVIII wieku, [w:] Klasycyzm – doktryna literacka – antropologia.. pod red. Katarzyny Meller, Warszawa, Wyd. Neriton, 2009 [2010], s. 127-143 (”Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze”, pod red. A. Nowickiej-Jeżowej. Syntezy, red. A. Nowicka-Jeżowa, t. 6).
Przyjemność w teoriach dramatyczno-teatralnych i jej osiemnastowieczne rewizje, [w:] Przyjemność w kulturze epoki rozumu, pod red. Teresy Kostkiewiczowej, Warszawa, Wyd. DiG, 2010 („Biblioteka Badań nad Wiekiem Osiemnastym. Studia i Źródła”, Studia t. V), s. 229-241.
Przyczynki do genealogii i charakterystyki teatralnych Geniuszów, [w:] Miscellanea literackie i teatralne (od Kochanowskiego do Mrożka). Profesorowi Janowi Okoniowi przez przyjaciół i uczniów na 70. urodziny zebrane, pod red. Krystyny Płachcińskiej i Michała Kurana, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2010. Część II: Tradycje literackie i teatralne, s. 424-439 („Analekta Literackie i Językowe”, t. 1).
O nobilitacji sztuki teatru i aktora. [Wstęp w:] Franciszek Lang, O działaniu scenicznym, przekład i komentarz J. Zaborowska-Musiał, red. naukowa i wstęp B . Judkowiak, Gdańsk 2010, s. 5-33+175-178.
Bilet literacki. Z Paryża na polskie theatrum, [w:] Edigio Romualdo, [Louis Anseaume]: Les deux chasseurs et La latière (Dwóch strzelców i mleczarka). Poznań, „Musica Restituta” Academia dell’Arcadia [liwretka z CD], 2010, s. 23-32.
Rec. [Marek Prejs, Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej. Warszawa 2009, „Wiek Oświecenia” 26 (2010), s. 163-177.
Mieczysław Klimowicz (1919-2008), „Pamiętnik Teatralny” 2009, z. 1-2 (229-230), s. 306-322.
Rec. [Wojciech Bogusławski in memoriam, Golęczewo 2007; Wojciech Bogusławski i jego późne prawnuki, Warszawa 2007; Wojciech Bogusławski – ojciec teatru polskiego, Poznań 2009]. „Wiek Oświecenia” 25 (2009), s. 152-163.
Les Génies de la Religion et de la Nation dans le théâtre jésuite polonais, [w:] Religion et nation. Entre l’universel et les particularismes. Actes du XIVe Colloque Poznań-Strasbourg 28-29 septembre 2006. Textes réunis et publiés par Maciej Forycki et Maciej Serwański, Poznań, [wyd.] IH UAM, 2008, pp. 77-88 [w pol. wersji w książce autorskiej Wzgardzony wielogłos].
Czarodzieje sceny. [Wstęp w:] Niccolò Sabbatini, Praktyka budowania scen i machin teatralnych, przekład i opracowanie Anastazja Kasprzak, red. nauk. B. Judkowiak, Gdańsk, Wydawnictwo słowo/obraz-terytoria, 2008, s. 1-37.
Alojzy Sajkowski (1921-2003), [w:] Słownik badaczy literatury polskiej. T. 8 pod red. Jerzego Starnawskiego. Łódź, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2007, s. 144-149;
Natalia Tułasiewicz, ibidem, s. 183-185.
Poznańska szkoła jezuicka nowego dramatopisania w połowie XVIII wieku. „Kronika Miasta Poznania” 2006 nr 4: Literackie przystanki, s. 127-147.
Les nôtres et les autres. Le théâtre polonais du XVIIIe siècle et l’imaginaire national stéréotypé, [w:] Amis et ennemies héréditaires Les stéréotypes nationaux. Actes du XIIe Colloque Poznań-Strasbourg des 3-4 octobre 2002. Textes réunis et publiés par Maciej Forycki et Maciej Serwański, [Wyd.] Instytut Historii UAM, Poznań 2006, s. 65-72.
La famille des Radzivill en Pologne à l’époque de la tolérance et aux temps de la Contre Réforme, [w:] Stratégies de la Contre- Réforme en France et en Pologne. Actes du Colloque polono-français, Versailles 26-29 octobre 2000. Textes réunis et publiés par Chantall Grell et Maciej Serwański avec la collaboration de Igor Kraszewski, Poznań, [Wyd.] IH UAM, Poznań 2006, s. 91-101.
Inny głos, bo kobiecy? „Nieszczere afektów zabawy” i „ostry rozum” w lirycznej twórczości Franciszki Urszuli Radziwiłłowej. Rekonesans, [w:] Працы кафедры гісторыі беларускае літаратуры Белдзяржуніверсітетa [Pracy kafedry gistoryi biełaruskaje literatury Biełdziarżuniwersiteta]. Tom 7. Mińsk, WTAA „Prawa i ekanomika”, 2006, s. 124-137.
„Pracuję dla przyszłości” – błogosławiona Natalia Tułasiewicz, [w:] Kobiety w konspiracji pierwszej i drugiej wojny światowej. Materiały sesji popularnonaukowej w Krakowie w dniu 18 maja 2005 roku. Wojenna służba Polek w drugiej wojnie światowej. Materiały sesji popularnonaukowej w Toruniu w dniu 5 listopada 2005 roku, pod red. Katarzyny Minczykowskiej i Jana Szilinga, Toruń, Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej i Wojskowej Służby Polek” 2006, s. 279-306 (Biblioteka Fundacji „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej” w Toruniu, t. XLVII: Służba Polek na frontach II wojny światowej. Cz. 9: Materiały sesji).
Tułasiewiczówna Natalia Anna (1906-1945), [w:] Sylwetki Kobiet-żołnierzy (II) pod red. Krystyny Kabzińskiej, Toruń, Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2006, s. 451-458 (Biblioteka Fundacji „Archiwum Pomorskie AK” w Toruniu, t. XLVIII: Służba Polek na frontach II wojny światowej , cz. 10).
Formacja uniwersytecka bł. Natalii Tułasiewicz a jej program dążenia do świętości, [w:] Powołanie kobiety. Kobiecość – uniwersytet – świętość, Poznań, Wyd. Flos Carmeli , 2006 „Biblioteka Zeszytów Karmelitańskich”, t. 6, s. 56-80.
„Przyjmij mnie na nowo do swej klasy”. Nauczyciele w szkole bł. Natalii, [w:] Blask świadectwa. Błogosławiona nauczycielka Natalia Tułasiewicz [materiały konferencji w UAM 22 IV 2001], Poznań, Katolickie Stowarzyszenie Wychowawców, 2006, s. 7-27; przedruk: Poznań, Bonami, 2013, s. 11-43.
Uwagi nad teatrem i teatromanią w życiu dworów magnackich czasów saskich, [w:] Dwory magnackie XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe, pod red. Teresy Kostkiewiczowej i Agaty Roćko, Warszawa, Wydawnictwo DiG, 2005, s. 99-110.
Rec. [Franciszka Urszula Radziwiłł, Utwory wybrane. Wyd. Propyleje, Mińsk 2003, „Białoruski Księgozbiór”, 448+8 s., 24 il., (Францішка Уршуля Радзівіл, Выбраныя творы. Укладанне Сяргея Кавалёва, прадмова Жанны Некашэвіч-Кароткай і Н. Русецай, каментар Сяргея Кавалёва, Наталлі Гардзіенкі, Жанны Некашэвіч-Кароткай, „Беларускі кнігазбор”, Мінск 2003) i Żanna W. Niekraszewicz-Karotkaja Nieświeska Melpomena: dramaturgia Franciszki Urszuli Radziwiłł. Europejski Uniwersytet Humanistyczny, Wyd. Propyleje, Mińsk 2002, 212 s., (Жанна Вацлаваўна Некашэвіч-Кароткая, Нясвіжская Мельпамена: драматургія Францішкі Уршулі Радзівіл, Мінск 2002)]. „Wiek Oświecenia” 21 (2005) Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, s. 211-222.
Teatr muzyczny Franciszki Urszuli Radziwiłłowej (1746-1753), [w:] Мастацкая спадчына Нясвіжа. Матэрыялы міжнароднай навуковай канферэнцыі. Навуковы рэдактар Дадзіёмава Вольга Уладзіміраўна, Нясвіж 2005, s. 65-71.
L’insurrection de Kościuszko vue et créée par le théâtre, [w:] Explorations de la mémoire collective. Grands événements et mithes des origins. Actes du XIecolloque franco-polonais de l’Université Adam Mickiewicz de Poznań et de L’Université Marc Bloch de Strasbourg. Textes réunis par François-Xavier Cuche et Jean-Paul Schneider, Presses Universitaires de Strasbourg 2004, pp. 77-86.
Staropolski lector: raczej ciekaw niż Gryzosław [Głos w ankiecie redakcyjnej Na tropach odbiorcy]. „Poznańskie Studia Polonistyczne” Seria Literacka t. XI (XXXI) pt. Autokreacje pisarzy i czytelników, 2004, s. 17-22.
Staropolskie korzenie współczesności. Wypisy z ćwiczeniami (współaut. Bożena Chrząstowska, Katarzyna Kuczyńska-Koschany, Tomasz Mika) dla klasy III do podręcznika Skarbiec języka, literatury, sztuki [zob. niżej 2002], Poznań, Wyd. NAKOM, 2004, ss. 301. [nagroda zespołowa PAU dla całego podręcznika 2005]
Profesor dr hab. Alojzy Sajkowski (18 V 1921 – 23 II 2003), „Poznańskie Studia Polonistyczne <Seria Literacka>”, IX (2003), s. 313-320.
Błogosławiona Natalia Tułasiewicz i Karmel, „Karmel” [Kwartalnik poświęcony zagadnieniom duchowości. Krakowska Prowincja Karmelitów Bosych] 2002, z. 2 (83), s. 55-62.
Nowa seria edytorska: „Staropolski dramat religijny”, [rec.: Liturgiczne łacińskie dramatyzacje Wielkiego Tygodnia XI-XVI w. Wybór i oprac. Julian Lewański, Lublin 1999 oraz Józef Andrzej Załuski, Tragedie duchowne. Zestawił, wstępem i przypisami opatrzył J. Lewański, Lublin 2000. Tomy I i XIV serii „Staropolski dramat religijny” pod red. J. Lewańskiego „Źródła i monografie KUL” 190 i 203]. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” VIII (2002), s. 233-245.
Odrodzenie, [w:] Skarbiec języka, literatury, sztuki. Podręcznik dla klas I-III liceum ogólnokształcącego i profilowanego. Zakres podstawowy i rozszerzony, pod red. Bożeny Chrząstowskiej Poznań, Wydawnictwo Nakom, 2002, s. 107-115; Oświecenie. Ibidem, s. 126-138.
„Historia o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim”. Misterium obietnicy, [w:] Dramat polski. Interpretacje. Cz. 1: Od wieku XVI do Młodej Polski, pod red. Jana Ciechowicza i Zbigniewa Majchrowskiego. Wstęp i posłowie Dobrochna Ratajczakowa, Gdańsk, [wyd.] słowo/obraz – terytoria, 2001, s. 21-34.
Teatr w pałacu i pałac w teatrze (na wybranych przykładach polskich z XVI-XVIII w.), [w:] Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, pod red. naukową Edwarda Opalińskiego i Tomasza Wiślicza. Wyd. Neriton. IH PAN, Warszawa 2001, s.146-164.
Drogowskaz ku prawdzie: bł. Natalia Tułasiewicz, „Poznańskie Studia Teologiczne” 11 (2001), s. 347-363.
Natalia Tułasiewiczówna na Uniwersytecie Poznańskim [I], „Życie Uniwersyteckie” 2001, nr 3 (95), s. 12-13.
Patronka odpowiedzialnej służby Słowu, [w:] Uniwersytet Janowi Pawłowi II, Poznań, Wyd. Naukowe UAM, 2001, s. 35-38.
Alexandre le Grand et Jules César – la communauté du patrimoine méditerranéen dans la littérature polonaise (jusqu’au XVIIIe siecle), [w:] Les grandes hommes des autres. Actes du Xe Colloque Poznań -Strasbourg des 4-6 novembre 1998, sous la direction de Maciej Serwański, Poznań, [Wyd.] Instytut Historii UAM, 2000, s. 135-146.
Teatr i dramat jezuitów, „Kronika Miasta Poznania” [Wydawnictwo Miejskie] 2000, z. 3: Uśmiech Melpomeny: teatry Poznania, s. 22-42.
Wokół wiersza w dramatach muzycznych Józefa Andrzeja Załuskiego (1702-1774), [w:] Opera polska w XVIII i XIX wieku, pod red. Macieja Jabłońskiego, Jana Stęszewskiego i Janiny Tatarskiej, Poznań, Wydawnictwo PTPN, 2000, s. 31-48 ( „Poznańskie Studia Operowe” t. 2).
[współautorstwo z Elżbietą Nowicką] „W operze słowo jest także ważne”: Barańczakowe „Wesele Figara”, „Poznańskie Studia Polonistyczne. <<Seria Literacka>>” 6 (XXVI): 1999 pt. Barańczak – poeta lector, s. 157-170.
„Zaufajmy więc miłości, Zaśpiewajmy na jej cześć” [o libretcie F. Zella i R. Genée], [w:] Karl Millöcker, Student żebrak. Der Bettelstudent. Program Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu, 1999 [premiera 10 kwietnia, w kooperacji z Festspielhaus z Baden-Baden, inscenizacja i reż. Günter Könemann], s. nlb.[10-18].
Kultura literacka w Wielkopolsce w okresie Oświecenia. „Wiek Oświecenia” 14 (1998): Problemy geografii literackiej, s. 51-78.
Une commedia dell’arte polonaise? [w:] La commedia dell’arte, le théâtre forain et les spectacles de plain air en Europe XVIe-XVIIIe siecles. Etudes publiées sous la direction d’ Irene Mamczarz. Préface de Jean Mesnard, présentation de Jacques Truchet. Paris, Klincksieck, 1998, s. 253-262 (Collection „Théâtre européen, opéra, ballet” t. 6 )
Le théâtre polonais dans le château et dans le palais du XVIe au XVIIIe siècle, [w:] La vie de château. Actes du Colloque „Architecture, fonctions et représentations des châteaux et des palais du Moyen-Âge à nos jours” des 13-15 mai 1996. Textes réunis par François-Xavier Cuche. Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg, 1998, s. 167-184.
Komentarz od Redakcji, [Franciszek Lang, Sylwetki symboliczne przysposobione do strojów i występów teatralnych. Tłum. z łac. Monika Szlachcikowska. Do druku podała Irena Kadulska], „Poznańskie Studia Polonistyczne.<Seria Literacka>”, V(XXV): 1998, s. 185-190 [sygn. B.J.].
Władysław Warneńczyk bohaterem dramatu polskiego w XVII i XVIII w., „Balcanica Posnaniensia. Acta et Studia” VIII (1997): Warna 1444. Rzeczywistość historyczna i tradycje, s. 185-199.
„Moja szczerość nogami kuranty formuje…”. Taneczność w dramacie teatru dworskiego (albo rekonesans historycznokulturowy w sprawie jednego cytatu, [w:] Igraszki trafu, teatru i tematów. Drobne scherza i scherzanda naukowe, pod red. Dobrochny Ratajczakowej i B. Judkowiak, Poznań 1997, s. 107-118.
„Śpiewo-gry” w polskim teatrze XVIII w. przed Bogusławskim, „Wiek Oświecenia” 12 (1996): Wojciech Bogusławski i teatr polski w XVIII wieku, s. 43-59.
Commedia dell’arte et le théâtre forain dans l’Europe [Sprawozdanie z międzynarodowego kolokwium zorganizowanego przez Société Internationale d’Histoire Comparée du Théâtre, de l’Opera et du Ballet (S.I.H.C.T.O.B.) przy udziale C.N.R.S., Sorbony i Muzeum Teatru Jarmarcznego w Paryżu i Artenay 27-30. 09. 1995], „Ruch Literacki” 1996, z. 3, s. 383-385.
Les transformations des motifs médievaux dans la littérature polonaise d’epoque baroque, [w:] Bretagne – Pologne. La tradition médiévale aux temps modernes. Textes réunis par Alicja Karłowska-Kamzowa avec collaboration de Jacek Kowalski, Poznań, Wyd. PTPN, 1995, s. 79-89. (Wydział Nauk o Sztuce PTPN, Prace Komisji Historii Sztuki, t. 23).
Z dziejów drukarni nieświeskiej, „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” VI: 1994, s. 121-130.
Rec. [Irena Kadulska, Komedia w polskim teatrze jezuickim XVIII wieku, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1993, ss. 248], „Pamiętnik Literacki” 1994, z. 4, s. 184-194.
Formacja umysłowa sawantki połowy wieku (świat książek i środowisko literackie Franciszki Urszuli Radziwiłłowej), [w:] Kultura literacka połowy XVIII wieku w Polsce. Studia i szkice, pod red. Teresy Kostkiewiczowej, Wrocław, Wyd. „Wiedza o kulturze”, 1992, s. 147-161.
Między literaturą i teatrem. O quasi-sumariuszach politycznych przełomu XVII/XVIII w., [w:] Między tekstami. Intertekstualność jako problem poetyki historycznej, pod red. Jerzego Ziomka, Janusza Sławińskiego, Włodzimierza Boleckiego, Warszawa, PWN, 1992, s. 291-313.
Franciszka Urszula Radziwiłłowa, [w:] Pisarze polskiego oświecenia, pod red. Teresy Kostkiewiczowej i Zbigniewa Golińskiego. T.1, Warszawa, PWN, 1992, s. 66-82.
W drodze ku polskiej komedii politycznej – na nowo, [w:] Fakty i interpretacje. Szkice z historii literatury i kultury polskiej, pod red. Tomasza Lewandowskiego, Warszawa, PWN, 1991, s. 78-93.
„Choć za umbrę literata…” (szkic do sylwetki literackiej Udalryka Radziwiłła), [w:] „Dwór mający w sobie osoby i mózgi rozmaite”. Szkice z historii literatury i kultury, pod red. Barbary Sienkiewicz i B. Judkowiak, Poznań, NAKOM, 1991, s. 61-82.
Z dziejów teatru nieświeskiego: I. U początków teatru. II. Zagadki Żukowskiego. Aneksy: I. Fryderyk Christian Schultze: [Prolog]. Tłum. Zbigniew Raszewski. II. „Wzór sprawiedliwości”. Argument, „Pamiętnik Teatralny” 1990, z. 3-4, s. 305-327 i 327-336.
[współautorstwo z Ewą Lechniak] Rec. [Mieczysław Klimowicz, Wanda Roszkowska, La commedia dell’arte alla corte di Augusto III di Sassonia (1748-1756). Venezia 1988, pp.117. Memorie. Classe di Scienze, Lettere ed Arti, vol. XLI, fasc. I, Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti]. „Pamiętnik Teatralny” 1990, z. 3-4, s. 526-532.
Kostiumy teatru nieświeskiego (1746-1753), „Pamiętnik Teatralny 1988, z. 3-4 (1147-148), s. 381-406.
Katedra gotycka jako tekst kultury, [w:] Glosariusz 2: Od antyku. Materiały pomocnicze do języka polskiego I klasy szkoły średniej, Wrocław, Inicjatywa wydawnicza ASPEKT [poza cenzurą, pseudonim Barbara Jankowiak], 1986, s. 36-39; wyd. 2 [oficjalne], pod red. Tadeusza Patrzałka, pod tyt. Glosariusz od starożytności do pozytywizmu. Materiały do kształcenia literackiego w szkole średniej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1992, s. 60-63.
Średniowieczny humanizm chrześcijański, [w:] Glosariusz 2, op .cit. , s. 50-54 (w wyd. 2 s. 77-82).
Myślenie wierszem. O twórczości Daniela Naborowskiego, [w:] Glosariusz 2, op. cit. , s. 67-71 (w wyd. 2 s. 94-104).
Z dziejów religijności czasów saskich, „W drodze” 1984, nr 6 (130), s. 52-62.
Z kart literatury zapomnianej. (Przyczynek do dziejów kultury epoki saskiej), „Ruch Literacki” 1984, nr 5-6, s. 395-410.
Zapiski na marginesach „małej” historii staropolszczyzny. Artykuł recenzyjny dot. książki Alojzego Sajkowskiego: Staropolska miłość, Poznań, Wyd. Poznańskie, 1981, ss. 382], „Studia Źródłoznawcze” Commentationes” 1985, s. 194-201.
„Człowiek jak cień opuszczony…”, „W drodze” 1980, nr 2 (78), s. 86-90.